10 KASIM ATATÜRK'Ü ANMA VE ATATÜRK HAFTASI
'Unutmak Kabil mi Seni?'
Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mareşal Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün aramızdan ayrılışının 82. yıldönümünde aynı derin üzüntü ve yas içindeyiz. Ne mutlu ki bize dünyada pek çok ülkenin imrendiği, örnek aldığı bir liderin evlatlarıyız. Açtığı yolda, gösterdiği hedefe durmadan ilerlemeye devam ediyoruz. Şairin de dediği gibi:
' Seni unutmak kabil değil Ata'm, kabil değil!'
Sonsuza kadar kalbimizdesin.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ü, aramızdan ayrılışının 82. Yılında aynı derin üzüntü ve özlemle anıyoruz.
10 Kasım 1938 Perşembe sabahı saat 09.05'te Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, çok sevdiği ülkesine ve hayata veda etti. Eğitime verdiği önem, kadına verdiği değer, hayvanlara karşı sevgisi ile herkese örnek olması gereken Atatürk'ün ölümü halkı da derin yasa boğdu. Sadece Türk halkını değil farklı milletlerin de sık sık örnek aldığı ve sevdiği bir liderdi.
Selanik'te bulunan üç katlı bir evde dünyaya gelen Mustafa Kemal Atatürk, aldığı eğitimler neticesinde Harp Akademisi'nden yüzbaşı olarak mezun olmuştur. Kendisi daha çocuk ve gençlik çağlarında bile devlet ve millet sorunlarıyla alakadar olmuş ve fikirleriyle hocalarının dikkatini çekmeyi başarmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk, asker olarak hizmet verildiği dönemde Osmanlı Devleti adına türlü savaşlara ve görevlere katılmıştır. Bunlardan bir kısmının gönüllü olarak yapıldığı da bilinmektedir. Ancak Mustafa Kemal Atatürk'ün ve Türk milletinin dönüm noktası onun Samsun'a çıkması ile vuku bulmuştur. Bu seyahatle birlikte, 1. Dünya Savaşı'ndan yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti'nin işgaline karşı halk arasında bir mücadele başlamıştır. Yani, "Milletin istikbalini yine milletin azim ve kararlığının kurtaracağı" inancına bağlanarak, milli mücadelenin temelleri atılmıştır.
İzmir'in işgali ile başlayan Kurtuluş Savaşı boyunca türlü cephelerde mücadele edilmiş ve nihayetinde Büyük Taarruz ile birlikte Türk milletinin zaferi ilan edilmiştir. Savaşın devam ettiği sırada, 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmış ve Mustafa Kemal Atatürk Meclis ve Hükümet Başkanı olarak seçilmiştir. Bu adım Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması açısından oldukça önemlidir.
29 Ekim 1923 tarihine gelindiğindeyse Cumhuriyet ilan edilmiş ve Mustafa Kemal Atatürk de yeni kurulan devletin ilk cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu arada cumhurbaşkanlığı için seçimler yapılmaya devam etmiş ve Atatürk 1927, 1931 ve 1935 yıllarında da cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini atarken bazı ilkelere bağlı kalmış ve yapılan inkılaplarda da bu ilkelerden şaşmamaya özen göstermiştir.
Atatürk'ün Gençliği
Mustafa Kemal Atatürk'ün gençlik dönemi, askeri eğitim almaya başladığı zamanlara denk gelmektedir. Buna göre, genç Mustafa annesinin tüm itirazlarına rağmen Selanik Askeri Rüştiyesine girmiştir. Burada aldığı eğitim ve eğitmenlerinin Atatürk'ün düşünce yapısı üzerinde oldukça etkisi olmuştur. Bu seneler Mustafa Kemal'in tarih bilimine olan merakının başlangıcı olmuştur. Yine aynı dönemlerde Fransızca eğitimi almaya başlamış ve yaz tatillerinde de dil kurslarına gitmeyi ihmal etmemiştir.
Atatürk hangi yılda, kaç yaşında ve nerede vefat etti?
Mustafa Kemal Atatürk'ün sağlığı askeri ve siyasi problemlerle geçen uzun yılların ardından, 1937 senesinde bozulmaya başlamıştır. Kendisine bir müddet sonra siroz teşhisi konmuş ve hem Türk hem de yabancı doktorlar tarafından farklı tedaviler uygulanmıştır. Atatürk'ün gittikçe kötüleşen sağlık problemleri tedavi edilememiş ve kendisi 10 Kasım 1938 tarihinde vefat etmiştir.
Atatürk'ün Samsun'a Çıkışı
Atatürk'ün 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışı, tarihi kaynaklarda Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Bandırma Vapuru ile Samsun'a doğru yola çıkan Mustafa Kemal Atatürk, bu sırada 9. Ordu Müfettişi olarak görev yapmaktadır. Kendisi görevini gerekliliklerini yerine getirirken, Rum Çetelerinin Müslüman halka saldırdığını tespit etmiştir. Bu inceleme üzerine de Canik mutasarrıfının yerine göreve bir başkasını getirmiş ve olaylara doğrudan müdahale edilmesi konusunda bazı emirler vermiştir.
Atatürk'ün Samsun'da yerine getirmesi gereken görevlerden biri de burada bulunduğu tahmin edilen bölgesel direniş gruplarının dağıtılmasıdır. Ancak bu görev hiçbir zaman yerine getirilmemiştir.
Atatürk'ün Ankara'ya Gelişi
Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'a çıkışının ardından öncelikle Amasya Genelgesi yayınlanmıştır. Ardından da sırasıyla Erzurum ve Sivas Kongreleri yapılarak milli iradeyi sağlamak amacıyla atılacak adımlar belirlenmiştir. Bu tarihlerde Osmanlı Devleti, 1. Dünya Savaşı'nın mağluplarından sayılmış ve parça parça işgal edilmeye başlamıştır.
Yapılan kongrelerden sonra bölge halklarının kendilerine birer temsilci seçmesi kararlaştırılmıştır. Seçilen temsilcilerin buluşma noktası olarak da Ankara tercih edilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk, özellikle coğrafi konumunu göz önüne alarak Ankara'nın iyi bir seçenek olduğu kanaatine varmış ve 27 Aralık 1919 tarihinde bu şehre gelmiştir. Ankara halkı Mustafa Kemal Atatürk ve beraberinde bulunan temsil heyetini büyük bir coşku ile karşılamıştır.
Atatürk'ün Katıldığı Savaşlar
Askeri anlamda eğitim alan ve komutanlık yapan Mustafa Kemal Atatürk yaşamı boyunca türlü savaşlara katılmıştır. Kronolojik sıralamaya göre bu savaşlar aşağıdaki şekildedir.
- 31 Mart Vakası (1909)
- Arnavutluk İsyanı (1911)
- Trablusgarp Savaşı (1911)
- Balkan Savaşları (1912- 1913)
- 1. Dünya Savaşı (1914- 1918)
Kurtuluş Savaşı (1919- 1923) 31 Mart Vakası ve Arnavutluk İsyanı, Atatürk'ün erken dönem askerliğine denk gelmektedir. Trablusgarp Savaşında ise Atatürk, binbaşı rütbesiyle aktif bir görev üstlenmiştir. Yapılan çatışmalara rağmen, Balkan Savaşları'nın da başlamasıyla birlikte Osmanlı Devleti savaştan mağlup olarak ayrılmış ve bazı topraklarını kaybetmiştir. Trablusgarp, Fizen ve Sinekaya; Türk- İtalyan Savaşı sırasında kaybedilen yerlerdir.
Trablusgarp Savaşı'nın devam ettiği sırada ortaya çıkan Balkan Savaşları'nda Osmanlı Devleti, dört farklı devlete karşı savaşmıştır. Savaş 1. ve 2. Balkan Savaşı olarak ikiye ayrılmaktadır. Balkan Savaşlarını takip eden tarihlerde başlayan 1. Dünya Savaşı da Atatürk'ün resmi olarak komutanlık yaptığı bir savaştır. Buna göre Osmanlı Devleti 29 Ekim 1914 tarihinde savaşa resmi olarak girmiştir. Mustafa Kemal Atatürk de 3. Kolordu'ya Bağlı olarak kurulacak Tekfurdağı 19. Fırka Komutanı olarak atanmıştır.
Atatürk'ün Savaştığı Cepheler
Mustafa Kemal Atatürk, 1. Dünya Savaşı'nın devam ettiği süre boyunca; Çanakkale, Kafkasya ve Sina- Filistin cephelerinde görev yapmıştır. Bunlar arasında Çanakkale Savaşı 1915 ile 1916 yıllarında hem deniz hem de kara savaşı şeklinde devam etmiştir. Gelibolu Bölgesi'nde meydana gelen bu savaşın önemi boğazların taşıdığı stratejik konumdur. Savaş boyunca İtilaf Devletleri tarafından çok sayıda kara çıkarması yapılmış olup, Mustafa Kemal komutasındaki birlikler tüm güçleriyle bu çıkarmalara karşı koymuştur. Neticede; İngiliz, Fransız ve Anzak
askerleri geri çekilmek mecburiyetinde kalmıştır.
Atatürk'ün Kişisel Özellikleri
Resmi kaynaklarda bahsi geçtiği üzere, Mustafa Kemal Atatürk ortalama 1.74 metre boyunda ve 70- 75 kilogram ağırlığındadır. Sarı saçlı, mavi gözlü ve keskin bakışlara sahiptir. Buna ek olarak da geniş bir alın ve gür sayılabilecek kaşlara sahiptir.
Mustafa Kemal Atatürk ana dili Türkçe haricinde çok iyi düzeyde Fransızca, yeterli seviyede Almanca dillerie hakimdi. Ayrıca Rumca (Yunanca) ve Bulgarca dillerine aşina olduğu bilinmektedir. Böylelikle iyi seviyede üç genel anlamda beş dil bildiği söylenebilir. Ayrıca Atatürk'ün Fransızca dili ile mektuplar yazabildiği ve yine bu dilde çeviriler gerçekleştirebildiği bilinenler arasındadır.
Mustafa kemal Atatürk, yetenekleri ve zekasıyla ön plana çıkan bir devlet adamıdır. Kendisi; disiplinli, ileri görüşlü, çalışkan olması ve devrimci yönü ile ön plana çıkmaktadır. Buna göre, belirlediği hedefler doğrultusunda taviz vermeden çalışması ve olasılıkları hesaplaması onun disiplinli ve çalışkan bir kişiliğe sahip olduğunun en büyük göstergesidir. Gençliğe Hitabe'de verdiği öğütler ise Atatürk'ün ileri görüşlü olduğunun bir kanıtıdır.
Atatürk'ün sahip olduğu devrimci tarafla da bugünkü Türkiye Cumhuriyeti'nin temelleri atılmıştır. Kendisi, Türkiye Cumhuriyeti'ni kurarken ve yönetirken bağımsızlığı temel alarak hareket etmiştir. Bu sebeple de; siyasi, askeri, ekonomik ve hatta sosyal alanda bile dünya çapında dikkat çeken türlü devrimler yapmıştır.
Atatürk'ün İlkeleri ve Açıklamaları
Atatürk'ün fikir ve düşünceleri toplamda altı ilkeden oluşmaktadır. Türk milletinin çağdaşlaşması adına yapılan inkılaplar da bu ilkelere göre belirlenmiştir. Atatürk'ün her bir ilkesi diğeriyle iç içedir ve ayrı düşünüldüğü takdirde Atatürk'ün düşünceleri tam olarak anlaşılamamaktadır.
Cumhuriyetçilik ilkesi, ülkenin yönetim şeklini belirlemektedir. Egemenlik halkındır bu sebeple halk, kendisini yönetmesini istediği kişileri seçme hakkı vardır. Cumhuriyetçilik ilkesi, anayasaların tamamında korunmuştur ve değiştirilmesi teklif edilmemiştir.
Milliyetçilik ilkesi, millet halinde olarak birlik ve beraberlik içinde yaşama şuurudur. Atatürk, Türk sınırları içinde yetişen ve kendini Türk hissettiğini söyleyen herkesin Türk olduğunu belirtmiştir. Bu sebeple milliyetçilik yalnızca bir grubun değil, herkesin ilkesidir.
Halkçılık ilkesi toplumun düzenini sağlamak amacıyla belirlenmiş bir ilkedir. Sınıf ayrımına karşıdır ve eşitliği esas almıştır. Yasalar önünde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan herkesin eşit olmasını sağlamıştır ve ayrıcalıklı grupların oluşmasını engellemiştir.
Devletçilik ilkesi, devlet olarak kalkınması esas almıştır. Hem devlet hem özel sektörün gelişmesi adına çalışmalar yapılmıştır. Sosyal devlet anlayışına sahip olmayı amaçlayan devletçilik ilkesi Türkiye'ye özgü bir sistemdir.
Laiklik ilkesi anayasaya sonradan girmiş olsa bile öncesinde uygulanmaya başlamıştır. Laiklik, din işlerinin diğer dünya işlerinden, özellikle politika, ayrılması gerektiğini belirtir. Atatürk, herkesin kendi dinini özgürce yaşamasını sağlamıştır ancak din işlerinin devlet işlerine karıştırılmasına karşı olmuştur.
İnkılapçılık ilkesi, Atatürk'ün Türk milleti adına yaptığı tüm yenilikleri ve inkılapları temsil eder. İnkılapçılık ilkesi sayesinde Türk milletinin çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşması hedeflenmiş, her türlü alanda çalışmalar yaparak ülke gelişimi sağlanmıştır.
Atatürk'ün İnkılapları ve Açıklamaları
Atatürk, bir ülkeyi baştan yaratırken kökten değişiklik uygulamalarını da gerçekleştirmiştir. Bu inkılaplar halkın refah düzeye ulaşmasında, Batı devletlerinin gelişmişlik düzeyine ulaşmasında oldukça etkili olmuştur.
Sosyal alanda yapılan inkılapların en önemlisi Türk kadınına tanınan haklardır. Özellikle seçme ve seçilme hakkının doğmasıyla kadınlara halk içinde yükselme ve ülke yönetimine girme hakkı tanınmıştır. Şapka Kanunu, Soyadı Kanunu, sağlık alanında yapılan inkılaplar ile uluslararası saat, takvim ve rakamların kabulü sosyal alanda yapılan inkılaplardır.
Siyasal alanda yapılan inkılaplar arasında Ankara'nın başkent oluşu, saltanatın kaldırılması, Cumhuriyet'in ilanı, halifeliğin kaldırılması, anayasa hareketleri bulunur. Bu kararlar ülkenin yönetim şeklini değiştirmiştir. Ayrıca çok partili seçim denemeleri de Atatürk döneminde yaşanmıştır.
Eğitim alanında yapılan inkılaplar dış ülkelerin verdiği eğitimi düzenlemek, halkın okuryazarlık oranını arttırmak için yapılmıştır. Tevhid-i Tedrisat Kanunu, yeni Türk harflerinin kabulü, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumlarının kurulması, Maarif Teşkilatı Kanunu yapılan inkılaplar arasındadır.
Hukuk alanında yapılan inkılaplar anayasa ve kanunların düzenlenmesini sağlamıştır. 1921 ve 1924 Anayasaları, Şeriye mahkemelerinin kaldırılarak Yeni Mahkemeler Teşkilatı'nın kurulması, Türk Ceza Kanunu yapılan ilk inkılaplardır. Türk Medeni ve Borçlar Kanunu, Hukuk ve Ceza Mahkemeleri Usulü Kanunları da hukuk alanında yapılmış inkılaplardır.
Ekonominin güçlendirilmesi adına; Milli ekonominin kurulması, aşarın kaldırılması ile Teşviki Sanayi ve Kabotaj Kanunları uygulamaya girmiştir. Bunların dışında; sanayi, tarım, ulaştırma, bayındırlık, denizcilik, madencilik ve turizm alanında yapılan bazı yenilikler de bulunur.
Atatürk'ün Müziğe Verdiği Önem
Atatürk daha çok şiir ve edebiyat sevgisiyle bilinse de müziğe de çok önem vermiş ve ilgi duymuştur. Zaman zaman şarkılara ve türkülere eşlik etmiş, oyunlar oynamıştır. Türk müziğinin gelişmesinde Türk çalgı aletlerinin kullanılmasını teşvik etmiştir. Yalnızca Türk topraklarında değil tüm dünyada dinlenebilir bir Türk müziği yaratılmasını hedeflemiştir. Müziğin kültürel kimliğin korunmasında, tanıtılmasında ve diğer kuşaklara aktarılmasındaki önemi de göstermiştir.
Atatürk'ün Türk Dili Üzerine Yaptığı Çalışmalar
Atatürk, Türk değerlerine önem verdiği gibi Türk diline de önem vermiş, bu alanda çalışmalar yapmıştır. Türk dilinin zenginliğini ve genişliğini göstermek, yabancı sözcükleri Türkçeden arındırmak için Türk Dil Kurumu'nu kurmuştur. Türkçe sözlük hazırlanması, yabancı eserlerin çevrilmesi, diğer ağızlarla olan kelime farklılıklarının giderilmesi Türk Dil Kurumu sayesinde olmuştur.
Atatürk'ün Yazdığı Kitaplar
Atatürk hayatının her alanında kitaplara ve edebiyata değer vermiş, kitap okumak için mutlaka vakit ayırmıştır. Kitap sevgisi bazı dönemlerde sadece okumakla kalmamış, yazmaya da dönüşmüştür. Yazılarının kitaplaştırılması sayesinde Atatürk'ün düşüncelerinin ileri görüşlülüğü, akılcılığı ve zekası gösterilmiştir. Atatürk'ün kitapları:
- Tabiye Meselesinin Halli ve Emirlerinin Sureti Tahririne Dair Nesayih
- Takımın Muharebe Talimi (1908)
- Cumalı Ordugahı – Süvari: Bölük, Alay, Liva Talim ve Manevraları (1909)
- Tabiye ve Tatbikat Seyahati (1911)
- Bölüğün Muharebe Talimi (1912)
- Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (1918)
- Nutuk (1927)
- Vatandaş için Medeni Bilgiler (1930)
- Geometri (1937)